Święta Łucja, czyli słowo o łącznościach

Córka blisko, a wyspa daleko

– Udało mi się „upolować” kolejny kraj, którego nie miałem w mojej kolekcji! Jakież było moje zdziwienie, gdy spostrzegłem, że stacja J69DS i jej operator Frans nadaje z Wyspy Świętej Łucji – przedstawia nam swoją kolejną relację Grzegorz SP8GK. Po czym dodaje usatysfakcjonowany podwójnie: – Moja najmłodsza córeczka również ma na imię Łucja.
Grzegorz łączność przeprowadził 24 kwietnia 2020 r. o godz. 12:20 UTC emisją cyfrową FT4 na paśmie 20 m, wysyłając sygnał przez antenę GP7DX.

Łucja (Saint Lucia) jest jedynym na świecie krajem nazwanym imieniem kobiety, niewielką wyspą na Morzu Karaibskim, otoczona z drugiej strony Oceanem Atlantyckim, a zajmuje powierzchnię jedynie trzech czwartych powierzchni naszego powiatu. Ma jednak nieco więcej mieszkańców, a wśród nich dwóch laureatów Nagrody Nobla: Derek Walcott otrzymał ją za literaturę w 1992 roku, a Sir William Arthur Lewis za ekonomię w 1979 roku.

Jak widać na przykładzie kolegi Grzegorza z naszego klubu SP8KJX, hobby radioamatorskie niesie ze sobą ogromne możliwości nawiązywania łączności, opierające się na tradycyjnej sztuce operatorskiej, ale i również przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii.
Wystarczy tylko wymienić dostępne dla radioamatorów częstotliwości oraz rodzaje modulacji, a przy tej okazji próbować wyobrazić sobie imponujące morze perspektyw łączności.
Radioamatorzy od zawsze wykorzystują narzędzia (transceivery i anteny), dzięki którym nawiązują połączenia bezpośrednio dzięki wysyłaniu fali elektromagnetycznej o określonej częstotliwości. Jednak współcześnie mają…

…Pole, pole…

…szerokie pole pasm: od fal długich przez średnie, krótkie, ultrakrótkie, a nawet mikrofale.
Najbardziej popularne z dostępnych częstotliwości to głównie pasma:

• HF
  160 m (1.810–2.000 MHz),
  80 m (3.500–3.800 MHz),
  40 m (7.000–7.200 MHz),
  20 m (14.000–14.350 MHz),
  15 m (21.000–21.450 MHz),
  10 m (28.000–29.700 Mhz),
• VHF
  2 m (144.000–146.000 MHz),
• UHF
  70 cm (430.000–440.000 MHz),
• SHF
  3 cm (10.000–10.500 GHz).

Częstotliwości tych jest zdecydowanie więcej, oznaczonych przepisami jako „zakres częstotliwości przeznaczonych dla służby radiokomunikacyjnej amatorskiej na terytorium RP”.
Łączności wykonuje się w wybranej grupie modulacji: analogowo, cyfrowo i szerokopasmowo, wśród których występuje kilkadziesiąt pochodnych jej typów i rodzajów.
Generalizując, należy stwierdzić, że w dzisiejszych czasach połączenie się z użytkownikiem stacji po drugiej stronie kuli ziemskiej jest rzeczą banalnie łatwą, ale – co potwierdza doświadczenie krótkofalowców – nie w każdym przypadku.

Sieć i światłowody

W ostatnich latach modne wśród krótkofalowców stały się łączności D-STAR (Digital Smart Technologies for Amateur Radio)/DV (Digital Voice), C4FM/Fusion i DMR (Digital Mobile Radio) z wykorzystaniem do tego celu cyfrowych przemienników lub indywidualnych urządzeń hot spot, dających dostęp do Internetu. Dla wielu radioamatorów nie mają one nic wspólnego z krótkofalarstwem, a są jedynie urozmaiceniem wśród wielu możliwości prowadzenia rozmów (Skype, WhatsApp itp.), a w tym przypadku różnica polega jedynie na zastosowaniu właśnie transceiverów do przesyłania głosu, po uprzedniej jego obróbce cyfrowej dzięki technologii VoIP.
Podobnie rzecz się ma z przemiennikami pracującymi w systemie  Echolink, które stanowią swoistą hybrydę w łączności: z jednej strony internetowa aplikacja, a z drugiej standardowy radiotelefon.

A gdyby tak wyłączyli Internet?

Oprócz tego sposobu przesyłania informacji zawsze pozostanie nadawanie tradycyjne, czyli standardowe przesyłanie głosu (analogowo) w najbardziej powszechnych trybach, jak na przykład: Amplitude modulation (AM), Frequency modulation (FM),  Single sideband (SSB), czy też Phase modulation (PM).

Ale nie tylko, gdyż krótkofalowcy nadal komunikują się, nie używając do tego mikrofonów, a korzystając z telegrafii CW (Continuous wave). Dla ułatwienia tego rodzaju pracy, czyli zastosowania możliwie największych skrótów w porozumiewaniu się, został stworzony slang krótkofalarski i kod Q. Wielką zaletą przesyłaniu sygnałów znakami Morse’a jest daleki zasięg osiąganych łączności. Przy dobrych warunkach propagacyjnych można łączyć się z amatorami z całego świata i w ten sposób przeprowadzić łączność z egzotycznymi stacjami.

Wszechobecne komputery…

…zachęcają do korzystania z cyfrowych modulacji sygnału, takich jak radioteletekst RTTY (Radioteletype), PSK (Phase-shift keying), JT65, JT9, FT8, czy najnowsza – eksperymentalna FT4, dzięki której Grzegorz SP8GK zdobywa coraz to nowe i odległe kraje, oraz SSTV (Slow-scan television) oraz Packet Radio (np. APRS – Automatic Packet Reporting System – raportowanie lokalizacji). Do tego typu łączności potrzebny jest transceiver połączony z komputerem i zainstalowanym dedykowanym ku temu oprogramowaniem lub (coraz częściej) aplikacje na smartfony. Dla przykładu: dzięki PSK31 można przesyłać informacje tekstowe, a przez SSTV zdjęcia (np. karty QSL). W ten sposób również swoje fotografie z pokładu załoga ISS (stacja ze znakiem RS0ISS) przesyła z orbity na Ziemię właśnie krótkofalowcom amatorom.

Wszelki przekaz za pomocą fal elektromagnetycznych może być przedłużany za pomocą odbić, gdzie zasadnicze znaczenie ma dobra propagacja, na przykład od: jonosfery, Księżyca – łączności EME (Earth-Moon-Earth), czy też latających obiektów, na przykład samolotów.

Bez Internetu i komputerów…

…zawsze wystarczy trochę prądu, radioodbiornik i antena. Sygnał, w zależności od pasma, użytej mocy i warunków propagacyjnych (stanu jonosfery), może dotrzeć do każdego zakątku globu. Jest to więc główna przyczyna, dla której krótkofalarstwo stanowi niezwykle ciekawe i wszechstronne szukanie sposobu na prowadzenie łączności, a dodatkowo, przy pomocy sprzętu komputerowego, emisje cyfrowe stają się coraz bardziej popularnym sposobem łączności.

Choć wszyscy przecież wiedzą, że i bez komputera też się da daleko wysłać sygnał i odebrać, czyli porozmawiać. Wystarczy odpowiedni nadajnik, odbiornik i antena…

Sylwester SQ8SW